Βλαττάδων ή Βλατταίων, μονή

Ιστορικό μοναστήρι της Θεσσαλονίκης, χτισμένο στο παλιό βόρειο τμήμα της πόλης, κοντά στο τείχος του Επταπυργίου. Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αι. από τους Κρητικής καταγωγής αδελφούς Μάρκο και Δωρόθεο Βλαττή, τον μετέπειτα μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (1371-79). Κατά την τουρκοκρατία ευημερούσε, χάρη στα πολυάριθμα μετόχια που κατείχε μέσα και γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Από την αρχή άλλωστε οι σουλτάνοι έδειξαν εύνοια προς τη μονή και εξέδωσαν αλλεπάλληλα φιρμάνια, που επικύρωναν τα προνόμιά της. Η εύνοια αυτή εξηγείται, σύμφωνα με μια πληροφορία του 16ου αι., από το γεγονός ότι κατά την πολιορκία της Θεσσαλονίκης (1430) οι μοναχοί της μονής υπέδειξαν στους Τούρκους έναν αποτελεσματικό τρόπο εκπόρθησης της πόλης. Στο ιερό και σε ένα παρεκκλήσι της μονής διασώθηκαν τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων. Η μονή κατέχει περίπου εκατό χειρόγραφους κώδικες, από τους οποίους αρκετοί είναι πολύ παλιοί σε περγαμηνή, και αρχείο με πολλά ελληνικά και τουρκικά έγγραφα (15ου αι. και εξής). Από τον 19ο αι. είναι μετόχι της μονής των Ιβήρων του Αγίου Όρους και εξαρτάται από το οικουμενικό πατριαρχείο. Στην πυρκαγιά του 1870 κάηκε μέρος της βιβλιοθήκης του μοναστηριού. Σήμερα σώζεται συλλογή χειρόγραφων κωδίκων, περίπου 425 παλαίτυπες (16ου – 19ου αι.) και δύο αρχέτυπες εκδόσεις. Από το 1968, σε νέες κτιριακές εγκαταστάσεις κοντά στο μοναστήρι, εδρεύει το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών. Το καθολικό της μονής Βλαττάδων, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση. Από το αρχικό κτίσμα διατηρούνται το κεντρικό τμήμα, ο τρούλος και ο νότιος τοίχος. Άποψη της μονής Βλαττάδων, στο παλιό βόρειο τμήμα της Θεσσαλονίκης. Σε παρεκκλήσι της διατηρούνται τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων.